Τι είναι τα situationships; Η Τριαδική Θεωρία της Αγάπης του ψυχολόγου Robert Sternberg ρίχνει λίγο φως

Η Τριαδική Θεωρία της Αγάπης (εφεξής ΤΘΑ) του Robert Sternberg αποτελεί μια απόπειρα εξήγησης των διαπροσωπικών σχέσεων. Ο πυρήνας της αφορά τα 3 κύρια συστατικά αυτών τα οποία ορίζονται ως το πάθος, η οικειότητα και η δέσμευση.

Ως πάθος εννοείται η ορμή που οδηγεί τους ανθρώπους να έχουν σωματική έλξη και σεξουαλική επιθυμία. Ως οικειότητα ορίζεται η αίσθηση εγγύτητας, σύνδεσης και βαθιάς κατανόησης. Τέλος, ως δέσμευση εννοείται η συμφωνία της διατήρησης της σχέση σε βάθος χρόνου.

Τριαδική Θεωρία της Αγάπης του ψυχολόγου Robert Sternberg (1986)

Το θεωρητικό αυτό τρίγωνο δημιουργεί 7 πιθανές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Εμείς σήμερα θα προσθέσουμε και μια 8^η.

Ξεκινάμε από τα απλά. Τις σχέσεις που έχουν 1 από τα 3 συστατικά.

Οικειότητα: Εδώ έχουμε κατά κύριο λόγο τις φιλίες. Ο άνθρωπος που αισθανόμαστε κοντά αλλά ούτε θέλουμε να κάνουμε σεξ μαζί του ούτε θέλουμε να δεσμευτούμε σε ένα κοινό μέλλον μαζί του είναι φίλος μας.

Πάθος: Εδώ εδράζονται κατα κύριο λόγο οι σεξουαλικές σχέσεις. One night stands, εφήμερες ερωτικές επαφές, σεξ μια στο τόσο, όλες αυτές οι σχέσεις όπου το βασικό συστατικό είναι η σωματική έλξη και η επιθυμία να συνευρεθούμε σεξουαλικά. Ή οι μετέπειτα σχέσεις που μόλις ξεκίνησανε με αφορμή μια έντονη σεξουαλική έλξη.

Δέσμευση: Εδώ βρίσκονται οι λεγόμενες «νεκρές» σχέσεις όπου έχουμε μια συμφωνία να διατηρήσουμε αυτή τη σχέση σε βάθος χρόνου αλλά ούτε όρεξη να κάνουμε σεξ έχουμε μεταξύ μας ούτε αισθανόμαστε καμιά ιδιαίτερη οικειότητα. Ακόμα χειρότερα μπορεί να αισθανόμαστε μίσος, αντιπάθεια ή και εχθρότητα. Κάτι μας κρατάει σε αυτή τη σχέση «εγκλωβισμένους». Μπορεί να είναι οικονομικοί λόγοι, μπορεί να είναι τα παιδιά που έχουμε μεταξύ μας, μπορεί να είναι το κοινωνικό status ή κάτι άλλο.

Πάμε τώρα και στους συνδυασμούς.

Οικειότητα + πάθος: Εδώ γεννιέται μια Ρομαντική Αγάπη που δεν έχουμε κατασταλλάξει ακόμα πόσο και αν θέλουμε να κρατήσει σε βάθος χρόνου. Ζούμε τον έρωτα μας, θέλουμε ο ένας το άγγιγμα του άλλου, βρίσκουμε πολύ κατανόηση και ζεστασιά ο ένας στον άλλο και απολαμβάνουμε αυτό που ζούμε ισότιμα και ισορροπήμένα και οι 2. Μια νέα σχέση μπορεί να βασίζεται σε αυτά τα συστατικά ή μια σχέση που κανείς από τους δύο δεν έχει επιθυμία για κάτι πιο οριστικό/μακροπρόθεσμο.

Πάθος + Δέσμευση: Εδώ βρίσκονται οι σχέσεις που έχουμε ξεκάθαρη σεξουαλική επιθυμία ο ένας για τον άλλο και μια ρητή συμφωνία για διατήρηση της σχέσης σε βάθος χρόνου αλλά μας λείπει η οικειότητα. Για παράδειγμα ένας γάμος που βασίστηκε στην έντονη ερωτική έλξη αλλά δεν εκτιμάει ο ένας τον άλλο και δεν νιώθει πολύ άνετα ο ένας με τον άλλο να ανοιχτεί και να μοιραστεί τα εσώψυχα του. Είναι σαν να έχουμε «παντρευτεί» το one night stand μας.

Δέσμευση + Οικειότητα: Η λεγόμενη Συντροφική Αγάπη. Αγαπάμε βαθύτατα τον άνθρωπο στη σχέση/γάμο, τον εκτιμούμε πάρα πολύ, θα τρώγαμε μια σφαίρα για αυτόν για όσα έχει κάνει για εμάς και το πόσο καλά νιώθουμε στην αγκαλιά του αλλά δεν έχουμε σεξουαλική επιθυμία μαζί του. Δυνητικά από τις πιο δύσκολες προς διαχείριση σχέσεις καθώς το τέλος μπορεί να φαντάζει ταυτόχρονα τρομακτικό αλλά και απελευθερωτικό. «Που θα βρω τόσο καλό άνθρωπο», «σιγά μην βρω τόσο σταθερό άνθρωπο», «δεν μπορώ να τελειώσω το γάμο μου επειδή δεν κάνω πολύ σεξ» είναι κάποιες φράσεις που μπορεί να ακούσει κανείς από ανθρώπους σε τέτοιες σχέσεις.

Οικειότητα + Πάθος + Δέσμευση: Η Ολοκληρωμένη Αγάπη είναι ο απόλυτος στόχος για όσους επιθυμούν μια ρομαντική σχέση σε βάθος χρόνου. Θέλουμε πάρα πολύ να κάνουμε σεξ με τον άνθρωπο αυτό, κουρνιάζουμε στην αγκαλιά του και όλα σβήνουν ΚΑΙ συμφωνούμε και οι 2 να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε τη σχέση αυτή όσο περισσότερο μπορούμε/γίνεται. Αισθανόμαστε πολύ έντονα πράγματα, νιώθουμε ασφάλεια, ανυπομονούμε να γυρίσει σπίτι να βγάλουμε τα μάτια μας ή να του μοιραστούμε τη μέρα μας ή και τα 2. Είναι ο καλύτερος μας φίλος, είναι ο άνθρωπος μας, είναι ο σύντροφος μας, δεν σηκώνουμε μύγα στο σπαθί μας για αυτό το διαμάντι που είχαμε την τύχη να βρεθεί στη ζωή μας και να τα φτιάξουμε μαζί του ή/και να υπογράψουμε κάποια τυπικά χαρτιά που μας καθιστούν επισήμως ζευγάρι για το κράτος.

Είναι τόσο απλό;

Τίποτα δεν είναι απλό με τον άνθρωπο. Είμαστε πολύπλοκα κοινωνικά όντα που ζούμε σε ασταθείς συνθήκες και συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνίες και ως εκ τούτου τίποτα δεν μπορεί να είναι απλό συνέχεια στις ζωές μας. Τα πάντα ρει. Ούτε διαλέγουμε ένα είδος σχέσεων από αυτές και το συμφωνούμε σαν ρομπότ, ούτε υπάρχει κάποιο εχέγγυο ότι κάποια από τις παραπάνω μορφές σχέσεων θα είναι έτσι για πάντα. Φίλοι καταλήγουν να συνάπτουν σεξουαλικές σχέσεις. Νεκρές σχέσεις βρίσκουν τον τρόπο να αναγεννιώνται από τις στάχτες τους. Σχέσεις ολοκληρωμένης αγάπης καταλήγουν στην συντροφική αγάπη ή μια σχέση ρομαντική αγάπης χάνει την οικειότητα που την χαρακτήριζε ενώ οδεύουν προς την επισημοποίηση της σχέσης τους. Όλα αυτά είναι ανθρώπινα και καθόλου περίεργες εξελίξεις. Μπορεί να είναι ευχάριστες ή δυσάρεστες εξελίξεις αλλά στον πυρήνα τους είναι φυσιολογικές εξελίξεις.

Και τι θα γίνει με τα Situantionships? Eγώ για αυτό άνοιξα το άρθρο.

Εντάξει βιαστικέ τύπε. Πάμε και στα situationships. Με βάση τα παραπάνω, οι σχέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από πάθος και οικειότητα και από τις 2 πλευρές αλλά μόνο μια πλευρά επιθυμεί την δέσμευση. Επιθυμώ σεξουαλικά το Μαράκι, νιώθω πολύ καλά και ζεστά μαζί της, δεν χρειάζομαι τίποτα άλλο και θέλω να είμαι μαζί της και με καμία άλλη. Όμως το Μαράκι το οποίο επισης με επιθυμεί σεξουαλικά και της αρέσει πολύ να μου ανοίγεται συναισθηματικά δεν βλέπει μέλλον μαζί μου και δεν με θέλει σε βάθος χρόνου.

Κάνουμε τα περισσότερα πράγματα που κάνουν τα ζευγάρια. Βγαίνουμε ραντεβού, πάμε εκδρομές, μιλάμε, γνωριζόμαστε, γνωρίζουμε φίλους ο ένας του άλλου, κάνουμε σεξάρες, κοιμόμαστε αγκαλιά αλλά το Μαράκι δεν θέλει καμία ταμπέλα μαζί μου. Δεν επιθυμεί καμία επισημοποίηση της σχέσης. «Βγαίνουμε», «απλά περνάμε καλά», «δεν χρειαζόμαστε ταμπέλες», «Ζoύμε τη στιγμή» είναι κάποια πράγματα που μπορείς να ακούσεις σε αυτές τις καταστάσεις.

Και αυτό φαίνεται να είναι το πρόβλημα των σχέσεων αυτών. Δεν λείπει εντελώς κάποιο από τα 3 συστατικά των σχέσεων σύμφωνα με την ΤΘΑ αλλά...μισολείπει ένα εξ αυτών. Γιατί λείπει από έναν εκ των 2 συμμετεχόντων στην εξίσωση η δέσμευση. Και εδώ εμφανίζονται 2 επιλογές για μένα με το Μαράκι και όλους όσους τους συμβαίνει αυτό. Είτε αποχωρούμε από την κατάσταση αυτή τερματίζοντας ουσιαστικά μια σχέση Ρομαντικής Αγάπης (Πάθος + Οικειότητα) είτε μένουμε σε αυτήν προσπαθώντας λίγο ή πολύ να καταφέρουμε να προσθέσουμε και το τρίτο συστατικό: την δέσμευση. Προσπαθούμε, ελπίζουμε, συμβιβαζόμαστε, περιμένουμε, εδώ βάλτε ότι θέλετε.

Εάν δεχτώ εγώ να συνεχίσω να βρίσκομαι σε αυτήν την κατάσταση μπορεί να χρειαστεί να αποδεχτώ ότι το Μαράκι δεν βγαίνει μόνο μαζί μου, δεν θα τη βλέπω όσο συχνά θα ήθελα, δεν θα μιλάμε όσο θα ήθελα μέσα στην ημέρα και δεν θα μπορώ να πω/εκφράσω όλα όσα θα ήθελα να της πω. Η σχέση μας έχει κάποια όρια.

Για αυτό λοιπόν εγώ πιστεύω ότι τα situationships μπορούμε στα ελληνικά να τα λέμε Μισοσχέσεις. Είναι σχέση γιατί έχει πολλά συστατικά της σχέσης αλλά της λείπει ένα πολύ βασικό. Θέλει ο ένας σταθερότητα αλλά δεν θέλει ο άλλος, έχουμε δηλαδή 1/2. Κάνουμε πολά πράγματα των σχέσεων αλλά όχι όλα. Αν μας δει κάποιος άνετα πιστεύει ότι έχουμε σχέση αλλά μόλις κάνει κάποιες ερωτήσεις και πέσουν κάποιες αμήχανες σιωπές και ακόμα πιο αμήχανες απαντήσεις αποκαλύπτεται η ανεπαρκής πραγματικότητα της σχέσης. Γιατί είναι μια μισοσχέση.

Για να γράψω τα παραπάνω βασίστηκα στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη των Langlais, Podberesky, Toohey, Lee (2024) οι οποίοι κατέληξαν στον εξής ορισμό της μισοσχέσης: «μια μισοσχέση» είναι μια σχέση με κάποιον/α όπου υπάρχει ρομαντική σύνδεση, που συχνά περιλαμβάνει το να περνάνε χρόνο μαζί, τρυφερότητα και σεξουαλικές πράξεις, χωρίς όμως σαφήνεια ή επίσημο χαρακτηρισμό». Η απουσία σαφήνειας ή επίσημου χαρακτηρισμού είναι το σημείο το οποίο περιγράφει την απουσία επιθυμίας δέσμευσης ενος εκ των 2 συμμετεχόντων. Υπάρχει μια αόριστη κατάσταση που κάποιος περιμένει ή και όχι, μια κρυψίνεια, κάποιος υποθέτει ότι ο άλλος θέλει παραπάνω αλλά δεν είναι δικιά του δουλειά να αποφασίσει για αυτόν. Υφίσταται ένα συνοθύλεμα από ευχάριστα και δυσάρεστα συναισθήματα που όσο περνάει ο χρόνος επείγει όλο και περισσότερο ανάγκη να πάρει μια άλλη τροπή η σχέση αυτή.

Αντί επιλόγου: Με την ίδια λογική που αφαιρέσαμε κατά το ήμιση ένα εκ των 3 συστατικών (δέσμευση) για να περιγράψουμε τις μισοσχέσεις το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και με τα υπόλοιπα συστατικά. Κάθε σχέση μπορεί να έχει λιγότερο κάποιο από αυτά τα 3 συστατικά και να χωλαίνει σε αυτόν τον τομέα. Μπορούν οι συμμετέχοντες να το βρουν; Μπορούν να τα βάλουν κάτω και να καταλάβουν τι χρειάζεται ο καθένας εκ των 2 για να βελτιωθεί η σχέση και για τους 2; Τους ενδιαφέρει;

Υ.Γ: Υπάρχουν και άλλα είδη σχέσεων φυσικά. Friends with Benefits, Polyamorous σχέσεις ή άλλες μη τυπικές συμβάσεις μεταξύ συναινούντων ενηλίκων. Το παρόν κείμενο δεν προσπαθεί να περιορίσει όλα τα είδη των ανθρώπινων σχέσεων σε ένα μικρό μονοψήφιο αριθμό και να εξοστρακίσει τις υπόλοιπες σχέσεις σαν κάτι το μη φυσιολογικό ή μη υπαρκτό.

Πηγές:

• Battle, M. (2023, March 18). Situationships Are the Future of Dating. That’s Not a Bad Thing. Time. https://time.com/6263743/situationships-dating-benefits/.

• Bisson, M. A., & Levine, T. R. (2009). Negotiating a friends with benefits relationship. Archives of Sexual Behavior, 38(1), 66–73. https://doi.org/10.1007/s10508-007-9211-2.

• Braithwaite, S., & Holt-Lunstad, J. (2017). Romantic relationships and mental health. Current Opinion in Psychology, 13, 120–125. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2016.04.001.

• Sternberg, R. J. (1986). A triangular theory of love. Psychological Review, 93(2), 119–135. https://doi.org/10.1037/0033-295X.93.2.119.

• Sternberg, R. J. (1987). Liking Versus loving: A comparative evaluation of theories. Psychological Bulletin, 102(3), 331–345. https://doi.org/10.1037/0033-2909.102.3.331

• Olliges, C. R., Marini, C. M., et al. (2024). Defining and describing situationships: An exploratory investigation. Sexuality & Culture, 28(4), 1–27. https://doi.org/10.1007/s12119-024-10210-6